DEPOZITNI SISTEM – GREENTECH: Potrošači će biti sigurni da su vraćene PET boce sirovina za nove flaše

Iako se često govori da su građani nesavesni kada je reč o upravljanju otpadom, treba najpre da postoji organizovani sistem koji uključuje jasna pravila, infrastrukturu, edukaciju i na kraju kaznenu politiku koja se strogo sprovodi. Jedan od delova sistema upravljanja otpadom jeste depozitni sistem koji građani željno iščekuju. Potrošači će imati mogućnost da u automate u prodavnicama i drugim određenim mestima predaju ambalažu i da dobiju povraćaj novca koji su platili pri kupovini pića.

Ministarstvo zaštite životne sredine je još krajem 2018. godine najavilo razmatranje depozitnog sistema. Od tada je urađeno nekoliko studija.

Bilo je glasova protiv sa obrazloženjem da je sistem skup. Sada deluje da su uključeni činioci u upravljanje ambalažnim otpadom zainteresovani za uvođenje depozitnog sistema, bar deklarativno.

Poslednju analizu je prošle godine uradila britanska konsultantska kuća “Eunomia” koju je angažovao NALED. Ministarstvo ponovo radi neku analizu, tražen je i predlog modela od privrede.

Deluje da je dosta vremena prošlo, da se može pretpostaviti da su iz dosadašnjih studija izvučeni zaključci, da uključene strane već znaju okvire depozitnog sistema i da se može intenzivno raditi na donošenju odgovarajućeg modela a potom i na njegovom uspostavljanju.

Pokrenuli smo serijal tekstova o depozitnom sistemu gde će svi zainteresovani činioci koji učestvuju u procesu uspostavljanja depozitnog sistema dati svoje viđenje.

U novom tekstu sagovornik portala SRDA je Mihail Mateski, generalni direktor i suvlasnik kompanije „Greentech“, koja se od 2005. bavi reciklažom PET ambalaže.

Mihail Mateski (Foto: Lična arhiva)

SRDA: Ko koči uvođenje depozitnog sistema?

– Depozitni sistem je neminovnost i jedini način da u roku od 2-3 godine unapredimo ceo sistem upravljanja ambalažnim otpadom u Srbiji. To je prvenstveno u interesu građana odnosno potrošača, zaštite životne sredine i zdravlja građana, ali je i interes industrije proizvođača, industrije sakupljanja i reciklaže ambalažnog otpada, lokalnih samouprava i države. Potrošačima depozitni sistem daje ne samo finansijski podsticaj kroz vraćen depozit, već i njihovo vidljivo učešće u lancu reciklaže i mogu biti sigurni da će svaka vraćena boca završiti u fabrikama za reciklažu i postati sirovina za nove boce.

U Srbiji imamo 5 fabrika sa ukupnim kapacitetom reciklaže PET boca od oko 25.000 t godišnje, što je duplo više u odnosu na količine koje se u Srbiji sakupe i koje se kreću oko 30% od količina plasiranih na tržištu. Poražavajuće je da 13 godina nakon uvođenja seta ekoloških zakona i dalje 70% otpadnih PET boca završava na deponijama, smetlištima i u prirodi oko nas.

Uz depozitni sistem sa stopom sakupljanja većim od 90% obezbedili bismo dodatnih 20.000 t godišnje otpadne PET ambalaže visokog kvaliteta. Ta bi sirovina omogućila uvođenje tehnologije “iz boce u bocu” i domaću sirovinu za proizvodnju novih PET boca. Time bi se bez problema postigli ciljeve EU od minimum 25% recikliranog materijala u svakoj novoj PET boci počev sa 2025. godinom.Ovu obavezu imaće i proizvođači u Srbiji koji na tržištu EU plasiraju pića u PET bocama.

Imajući u vidu sve što sam prethodno rekao, odugovlačenje procesa uvođenja depozitnog sistema je suprotno ovim širim interesima, i može biti samo interes pojedinačnih kompanija da što manje ulažu u zaštitu životne sredine i da koče razvoj sistema upravljanja ambalažnim otpadom.

Očekujemo da će resorno Ministarstvo nastaviti aktivnosti sa radnom grupom i sprovesti izmene i dopune Zakona o ambalaži i ambalažnom otpadu do kraja ove godine, što bi omogućilo uvođenje dobro organizovanog depozitnog sistema u roku od 2 godine.

SRDA: Koje bi bilo odgovarajuće rešenje za depozitni sistem, u smislu modela, organizacije, finansiranja, gde bi sve bili postavljeni automati?

– Najbolje organizovani depozitni sistemi sa optimizovanim troškovima i stopama povraćaja ambalaže za pića od preko 90% su centralizovani depozitni sistemi kojim upravlja industrija i to bi bio najbolji model za Srbiju. Država bi osim kontrolne funkcije, utvrdila uslove rada depozitne organizacije, materijale u depozitu, ciljeva za reciklažu i rokove. Država i operater DRSa bi vodeći se širim interesima obezbedili uslove da se razvija domaća reciklažna industrija, da sakupljena ambalaža bude prerađena u domaćim reciklažnim kapacitetima i da ista postane domaća sirovina za novu ambalažu i sprovođenje koncepta cirkularne ekonomije na delu.

Automati za povraćaj ambalaže bi sem u većim maloprodajnim objektima trebalo biti postavljeni i na javnim površinama, u eko-kioscima ili kao pojedinačni reciklomati. Razlog je specifičnost tržista maloprodaje u Srbiji gde dominiraju mali maloprodajni objekti u kojima bi postavljanje i opsluživanje aparata bilo teže izvodljivo.

U tom smislu koristan je primer susedne Rumunije u kojoj ovog novembra kreće sa radom depozitni sistem za PET boce, metal/limenke i staklene boce. Kod njih će oko 40% aparata biti postavljeno na javnim površinama, a oko 60% u maloprodajnim objektima. Korišćenje povratne logistike kroz maloprodajne lance u velikoj meri smanjuje troškove depozitnog sistema, i trebalo bi biti deo logistike depozitnog sistema u Srbiji.

Svakako bismo morali voditi računa o specifičnosti manje naseljenih mesta i regiona, gde bi i ručno prikupljanje ambalaže imalo smisla. Uvođenje i novih pametnih tehnologija bi sigurno doprinelo efikasnijem depozitnom sistemu.

SRDA: Koja ambalaža bi trebalo da bude zastupljena u depozitnom sistemu?

– Najefikasniji depozitni sistemi su oni koji obuhvataju ambalažu od pića u PET bocama i metalnim kontejnerima (limenke) i smatramo da bi u Srbiji trebalo pokrenuti depozitni sistem za ta dva materijala, razdvajati ga, a u kasnijoj fazi razmotriti uvođenje amabalaže od stakla i tetrapaka.

SRDA: Uz depozitni sistem neophodno je dalje razvijati EPR sistem i primarnu separaciju. Kako vidite zajedničko funkcionisanje sistema produžene odgovornosti proizvođača i depozitnog sistema? U koliko je potrebno kanti razdvajati otpad van depozitnog sistema?

– Primarnu separaciju amablažnog otpada bismo morali razvijati paralelno sa uvođenjem depozitnog sistema. To je najefikasniji i najbrži način razvoja, jer se ta dva sistema nadopunjavaju. Jedna od najvećih prednosti depozitnog sistema je da jako brzo menja svest građana, da ambalažni otpad nije smeće već sirovina za novu amablažu, i time direktno doprinosi brzom razvoju primarne separacije ostalog amablažnog otpada.

Principom što jednostavnijeg i efikasnijeg modela, najbolje je otpad van depozitnog sistema razdvajati u dve kante, suva i mokra frakcija.

***

Prethodne tekstove iz ovog serijala možete pogledati na linkovima:

Depozitni sistem – NALED: Sve slike flaša i prazne ambalaže u prirodi i na javnim površinama biće prošlost – SRDA

Depozitni sistem – SEKOPAK: Važno je postaviti dobar sistem koji će funkcionisati na srpskom tržištu – SRDA

Depozitni sistem – TETRA PAK: Sveobuhvatan sistem može da donese građanima jednostavno odlaganje otpada – SRDA

Depozitni sistem – EKOSTAR PAK: Primarna selekcija nema alternativu i predstavlja temelj koji možemo nadograditi kroz depozitni sistem – SRDA

Depozitni sistem – TOMRA: Građani su najveće pristalice depozitnog sistema na globalnom nivou – SRDA