Pčelinji vosak – Za karmine, kreme, sveće, za podmazivanje, za satne osnove

Pčelinji vosak predstavlja složenu mešavinu koja sadrži više od 300 materija. Vosak je prečišćen prirodni pčelinji proizvod, dobijen topljenjem saća pčela radilica.

Pčele radilice luče vosak iz četiri para žlezda koje se nalaze na donjoj strani trbuha. Vosak nastaje sintezom iz prostih šećera kad je pčela stara oko dve nedelje.

Za proizvodnju 1 kg voska pčele utroše 3 do 4 kg meda, ali treba imati na umu da pčele luče vosak za vreme paše i u tom procesu ne troše med na račun rezervi, već je to priroda proizvod stanja u kojem su pčele određene starosti nalaze za vreme pašnog perioda. Zbog toga je veoma važno da se taj prirodani nagon pčela iskoristi dodavanjem satnih osnova za dogradnju saća u okvirima.

Čist pčelinji vosak u vidu ljuspica neposredno nakon izlučivanja i stvrdnjavanja bele je boje, ali nakon nešto dužeg dodira sa vazduhom može postati žućkast. Jedna voskova ljuspica teži samo 1,1 mg, tako da je potrebno 910 miliona takvih ljuspica da bi se dobio 1 kg voska. Žuta nijansa boje dolazi od pigmenata čije je poreklo u polenu, naveo je je prof. dr Jovan Kulinčević u knjizi “Pčelarstvo“.

U životu pčela vosak ima veoma značajnu ulogu. Uglavnom služi za izradu saća od koga zavise ne samo proizvodnja meda kojim pčele pune ćelije, već i njihovo razmnožavanje. Matica polaže svoja jajašca u određene ćelije u kojima se razvija potomstvo (matice, trutovi i radilice), a jedan deo služi za smeštaj njihove hrane perge, koju troše, pored meda i za proizvodnju matičnog mleča. Ćelije saća su šestougaonog oblika, dubine oko 12 mm, širine oko 5,7 mm (za radilice), dok su za buduće matice i trutove nešto prostranije.

Proizvodnja i prerada voska

Potražnja za pčelinjim voskom je znatno veća nego proizvodnja kod nas. Profesor Kulinčević navodi da je veoma teško proceniti domaću proizvodnju voska jer vrlo malo toga otkupe pčelarske organizacije i druga preduzeća. Najveći deo dobijenog voska pčelari ponovo vrate u košnice u vidu satnih osnova, ili kada je u pitanju staro saće uništi ga voskov moljac.

Čist pčelinji vosak se dobija najpre od pretapanja mednih poklopaca. Procenjuje se da se na svakih 50 kg vrcanog meda dobije i 1 kg voska. Redovnim izrezivanjem  građevnjaka i zaperaka može se dobiti čost vosak, i na kraju ostaje vosak koji se dobija iz starog saća koje se zamenjuje satnim osnovama u košnici.

Najbolji kvalitet voska se dobija topljenjem u sunčanom topioniku u kom se može topiti samo mlado saće, zaperci i medni poklopci.

Koristi se od davnina

Pčelinji vosak poznat je od najstarijih vremena. Stari Grci i Rimljani premazivali su voskom ploče i po njima pisali zašiljenim predmetima. Voskom su osvetljavali svoje domove, balzamovali leševe i koristili ga u medicini za spravljanje raznih melema, a upotrebljavan je još i za izradu voskovnih boja.

Upotreba pčelinjeg voska danas

U zapadnim zemljama najveći potrošači pčelinjeg voska je kozmetička industrija, koja ga koristi u proizvodnji hladnih krema, losiona, karmina, raznih masti i dr.

Dosta voska odlazi i na pravljenje sveća za religiozne svrhe. Takođe, od pčelinjeg voska prave se i sveće za svečane prilike.

Kod nas, i uz svu veću primenu pčelinjeg voska kao i na zapadu, proizvodnja satnih osnova za pčelarstvo još i dalje ima primat kada je u pitanju vosak kao sirovina.

Ima dosta drugih potrošača pčelinjeg voska u koje se ubrajaju farmaceutska industrija, zubarstvo, livnice metalnih proizvoda, vojna industrija i dr.

Pčelinji vosak može poslužiti kao vodoizolacioni materijal, za glačanje parketa, podmazivanje skija, kožnih predmeta, teleskopskih sočiva, za pravljenje raznih lepila, krejona, žvakaće gume, za premazivanje košarkaških lopti i u mnoge druge svrhe.

Za potrebe kozmetičke industrije traži se beljeni pčelinji vosak. Beljenjem se izgubi dosta od originalnog mirisa kao i i zlatnožuta boja.

Najbolje držati vosak u prohladnim prostorijama, u kojima se može očuvati u neograničenom vremenu.

Pošto su potrebe za pčelinjim voskom velike, on je veoma skup.

Falsifikati

Zbog velike tražnje pčelinjeg voska nesavesni proizvođači ga često mešaju sa drugim jeftinijim i vosku sličnim materijama, kao što su parafin, cerezan, loj, itd. Proizvodnja veštačkog voska je zakonom zabranjena. Najpouzdaniji način da se utvrdi kvalitet pčelinjeg voska je laboratorijsko ispitivanje jer su sve druge metode manje pouzdane.