Uslovi za rešavanje problema građevinskog otpada – Šta predviđa Uredba o načinu i postupku upravljanja otpadom od građenja i rušenja

Pregled objekata pre izvođenja građevinskih radova odnosno rušenje, rekonstrukcija da bi se ispitalo da li ima opasnih materija, selektovanje materijala na gradilištu, strugani asfalt, zbrinjavanje azbesta, neke su od novina nedavno usvojene Uredbe o načinu i postupku upravljanja otpadom od građenja i rušenja. Ovim dokumentom, kojim se po prvi put bliže određuje tema građevinskog otpada, trebalo bi da se reše mnogi problemi budući da građevinski otpad završava na divljim deponijama i u prirodi.

Upravljanje otpadom od građenja i rušenja je skup aktivnosti i mera koje obuhvataju odvojeno sakupljanje, razvrstavanje, transport, skladištenje, pripremu za ponovnu upotrebu, ponovno iskorišćenje i/ili odlaganje građevinskog otpada.

Kako predviđa Uredba, investitor je dužan da izvođaču radova omogući da izvrši pregled objekta na način da utvrdi i ispita koji materijali se nalaze u i na objektu, kao i koji materijali će u toku izvođenja građevinskih radova postati opasni otpad.

Mere za upravljanje otpadom od građenja i rušenja su:
1) izdvajanje korisnih komponenti iz i sa objekta pre započinjanja građevinskih i drugih radova, koje se ne smatraju otpadom u skladu sa zakonom kojim se propisuje upravljanje otpadom i koje mogu ponovo da se upotrebe u istu svrhu za koju su proizvedeni (opeka, crep i sl);
2) sprečavanje mešanja opasnog i neopasnog otpada od građenja i rušenja i mešanja različitih vrsta otpada;
3) sprečavanje raznošenja, razlivanja, isticanja opasnog otpada u zemljište, površinske i podzemne vode i vazduh;
4) određivanje mesta za privremeno skladištenje otpada od građenja i rušenja na mestu nastanka, odnosno na gradilištu;
5) ispitivanje i klasifikaciju otpada od građenja i rušenja;
6) izvođenje radova na način da se sprečava nastajanje otpada;
7) podsticanje ponovne upotrebe i ponovnog iskorišćenja otpada od građenja i rušenja;
8) vođenje evidencije i izveštavanje o količini i vrsti generisanog otpada od građenja i rušenja, kao i o tretmanu kom je podvrgnut.

Pitali smo Dejana Bojović, generalnog sekretara Srpske asocijacije za rušenje, dekontaminaciju i reciklažu, koje najznačajnije novine donosi ova Uredba?

– Uredba je donela niz značajnih novina. Između ostalog, pregled objekata pre izvođenja građevinskih radova (rušenje, adaptacija, rekonstrukcija….), na osnovu koga se ispituje da li u objektu ima opasnih materijala. Takođe, tu je i opis drugih materijala koji se nalaze u objektu i njihove približne količine; selektovanje materijala na licu mesta, gradilištu, način pakovanja i način transporta, određivanje lokacije za skladištenje tako nastalog materijala, kao obaveza jedinica lokalne samouprave – navodi Bojović i dodaje:

– Značajna novina je i uvođenje novih zanimanja u svrhu obavljanja ovih delatnosti. To se odnosi najpre na izvođače radova, zatim na subjekte koji projektuju, kao i subjekte koji izdaju sertifikate privrednim subjekata koji bi trebalo da obavljanju ovu vrstu delatnosti.

Sagovornik portala SRDA navodi da je značajan i odnos prema azbestu kao opasnom materijalu, koji direktno utiče na zdravlje ljudi, sa napomenom da je u narednom periodu neophodno doneti nove pravilnike, naročito u pogledu projekata o obnovi objekata za energetsku efikasnost.

– Značaj se ogleda i u oblasti infrastrukture, sa posebnim osvrtom na strugani asfalt, koji takođe pripada opasnim materijalima, što podrazumeva poseban tretman. Osim važećeg Zakona o upravljanju otpadom, ova Uredba je početni iskorak u stvaranju nove industrije, koja vodi ka ispunjavanju propisane vrednosti od 70% otpada od rušenja i građenja u Srbiji.

Ovi udruženje struke, kako saznajemo, nije učestvovalo u izradi Uredbe.

– Srpska asocijacija za rušenje, dekontaminaciju i reciklažu je učestvovala u izradi poslednje izmene i dopune Zakona o upravljanju otpadom, gde je na njen predlog po prvi put u propisu – Zakonu definisana nova kategorija otpada pod nazivom „otpad od građenja i rušenja“, čime je napravljen istorijski iskorak u radu Asocijacije. U izradi Uredbe Asocijacija nije učestvovala – ističe Bojović.

Problematične dosadašnje dozvole za građevinski otpad

Pitali smo sagovornika koje prepoznaje problematične članove Uredbe?

– Upravljanje otpadom od rušenja i građenja je multidisciplinarna oblast u kojoj bi dužnosti i obaveze trebalo sjediniti tako, da ih obavlja što manje aktera – subjekata. Ministarstvo zaštite životne sredine u prethodnom periodu (do maja 2023. godine), tačnije pre donošenja izmena važećeg Zakona o upravljanju otpadom, kada kategorija otpada od građenja i rušena nije bila definisana, izdalo je dozvole – rešenja za upravljanje građevinskim otpadom određenom broju operatera. Donošenjem Uredbe se praktično „legalizuju“ izdate dozvole za operatere koji nisu imali ni tada, a naročito sada, uslove za izdavanje ovih rešenja – objašnjava Bojović.

Generalni sekretar Asocijacije navod da azbest kao vrsta opasnog otpada ni na koji način ne može trajno da se odlaže (zbrinjava) na deponije bilo koje vrste (sanitarne, ne sanitarne i dr.), što je predviđeno Uredbom.

– Podsećanja radi, u školskom sistemu Republike Srbije za ovu delatnosti nema određenog, definisanog zanimanja. S tim u vezi i drugi resorni organi bi trebalo da primene ovu Uredbu, čime bi se uspostavio sistem postojanja nove industrije kroz adekvatne i stručne izvođače radova, do stvaranja novog proizvoda. Ovo iz razloga što je trenutno u propisima prisutna kolizija. Primera radi, projekat rušenja izvodi privredni subjekat koji poseduje tzv. veliku licencu, koja u konkretnoj oblasti nije primenjiva, jer za samu operaciju ne postoje zakonski uslovi – objašnjava Bojović i dodaje:

– Što se tiče nadzora, Uredba ni jednim članom ne definiše inspekcijski nadzor. Kako je u pitanju multidisciplinarna oblast, nadležnost građevinske inspekcije i inspekcije za zaštitu životne sredine je nesumnjivo prisutna. Međutim, na osnovu zakonskih odredaba koje regulišu inspekcijski nadzor oba zakona vezana za ovu oblast, ne može se utvrditi kada je i koja inspekcija u izvođenju radnji ovih poslova, nadležna. O kaznenim merama nema ni govora. Sa druge strane izdavanje građevinskih dozvola je usko vezano za projekte i pregled objekata, što u konkretnom slučaju spada u oblast zaštite životne sredine, a trebalo bi da bude objedinjeno sa građevinskom oblasti.

Da li je izvesna primena Uredbe ako ne postoji tretman građevinskog otpada u Srbiji, i ako skoro sav otpad završava na deponijama i divljim deponijama?

– Uredba upravo utvrđuje selektovanje i tretman ove vrste otpada (resursa), upućuje na edukaciju, obuku i trening, kao i sertifikaciju privrednih subjekta koji su činioci ove delatnosti (projektovanje, pregled objekta, do konačnog gotovog proizvoda). Imajući u vidu da Zakon o planiranju i izgradnji utvrđuje obavezu investitora da priloži dokaz o toku kretanja otpada nastalog u toku izvođenja građevinskih radova, prilikom apliciranja za izdavanje upotrebne dozvole (član 158.), odredbe Uredbe bi trebalo da se primenjuje za objekte koji će biti u fazi ishodovanja upotrebne dozvole – navodi naš sagovornik.

Primena nakon izdatih sertifikata

Prema rečima našeg sagovornika, Srpska asocijacija za rušenje, dekontaminaciju i reciklažu, kao jedina strukovno-stručna organizacija u Republici Srbiji, zajedno sa evropskim kolegama, u postupku je edukacije privrednih subjekta u skladu sa važećom zakonskom regulativom i do sada je izdala sertifikate za prepoznavanje i uklanjanje azbesta. U narednom periodu donošenjem ove Uredbe, Asocijacija planira sledeću fazu obuka za novonastala zanimanja i specijalizaciju inženjerskog kadra, za gore navedene poslove.

– Uporedo sa tim, Uredbom je utvrđena obavezna aktivnost jedinica lokalnih samouprava na izradi i donošenju akata koji određuju uslove za utvrđivanje lokacija za tretman i skladištenje otpada od rušenja i građenja, nakon čega bi trebalo da organizuju edukaciju, obuku svih učesnika u ovom postupku u okviru svoje lokalne jedinice. Posle održanih obuka i izdatih serifikata, očekuje se primena važećih propisa – objašnjava Dejan Bojović.

Obaveze jedinice lokalne samouprave

Mobilno postrojenje za tretman otpada od građenja i rušenja može da radi na lokaciji koju je za njegov rad, kao i za skladištenje tretiranog otpada od građenja i rušenja u mobilnom postrojenju, odredila jedinica lokalne samouprave, navodi se u Uredbi.

Dokumentom je predviđeno da građani mogu doneti najviše do jedne tone otpada od građenja i rušenja koji nastaje u domaćinstvima na mesto koje je uspostavila jedinica lokalne samouprave. Zasad je to omogućeno u okviru reciklažnih dvorišta u nekoliko lokalnih samouprava.

***

Tekst Uredbe, kao i druge propise iz oblasti životne sredine, možete pronaći u našoj rubrici EKO PRAVO. 

Uredba o načinu i postupku upravljanja otpadom od građenja i rušenja